Baharat, bitkilerin kök, yaprak, tohum gibi kısımlarının bazen olduğu gibi tazeyken, bazen de kurutulup, toz haline getirilip, ufalanıp veya benzeri kimi işlemlerden geçirilip, muhafaza edilip kullanılan ve yemeklere içkilere başka koku ve tatlar eklemeye yarayan gıda malzemelerinin genel adıdır.
Baharatlar yemeklere, ait oldukları yemek kültürüne has birer kimlik verir; temelde ayni malzemelerden yapılan bir yemek yöreye özel bir baharatla yöresel bir karakter alır. Genç yaşta öğrenilen bu tatlar ileri yaşlarda özlenir aranır olur. Baharat kullanımının toplum hayatında müzik, dans, giyim, lehçe ve nezaket kurallarına benzer işlevleri vardır.
- aşçıların belli bir tadı tutturabilme yarışında ölçüşmelerine vesile olur,
- benzer kültürlerden kişilerin sofra başı birlikteliğini pekiştirir,
- değişik kültürlerden insanların birbirlerini oldukları gibi, damak tadı seçimleriyle birlikte kabul etmelerinin (ya da reddedip aşağı görmelerinin) simgesi olabilir.
Bazı baharatlar içindeki etkin maddelerden dolayı ilaç gibi etki yapar, bazen yemek içindeki karşı etkenleri dengeler. Buna örnek Zencefil, tarçın, biberiye, limon suyu gibi tansiyon düşürücü malzemelerdir; Bunlar tuzun tansiyon yükseltici etkisini dengelerler. Tuz ise tad almayı arttırdığı için katılır yemeğe.
Bazı baharatlar başka etkenleri daha etkili yapar. Buna örnek kara biberin içindeki piperin etkin maddesinin, yemekteki zerdeçalın antikanserojen kurkumin etkin maddesinin kana karışımını kat kat arttırmasıdır.[1]. Bu yüzden baharat karışımlarında bu ikisi hep birlikte kullanılır.
Türkiye'de en çok kullanılan baharatlar nane, karabiber, kekik, kimyon, pul biber olarak sayılabilir.